पतंन्जलीले बाड्यो साबुन

धादिङ, कोरोना भाइरसको कारण विश्व समुदाय नै उल्टो गतिमा चलिरहेको अवस्थामा छ।

जिल्ला बासीहरुको हरेक पिडामा मलहम लगाउदै आएको पतंन्जली योग समिति धादिङले विगतमा झै कोरोना नियन्त्रणमा सहजीकरणको निम्ति आज धादिङ जिल्लाका केही ठाउँमा निमकान्ती साबुन हस्तानतरण गरेको छ।

सकारात्मक सोच र सहयोगी भावना जागृत रहोस भन्ने हेतुले सहजकर्ताको भूमिका निर्वाह गर्नुभएका पतंन्जली योग समिति धादिङका युवा प्रभारी सन्दिप प्रसाद घिमिरेले कोरोना भाइरसले सिधै श्वास प्रश्वासमा असर पर्ने भएकोले समयानुकूल प्रणायाम गर्दा फाईदा रहने र सरकारले गरेको बन्दाबन्दीको पूर्ण पालना गर्दै आ-आफ्नो घरमा परिवारको साथमा योग गर्न सल्लाह दिनु भएको छ।

एनसेलले निःशुल्क २ हजार सिम बाड्यो

विश्व व्यापी महामारीको रुपमा फैलिएको कोरोना भाईरसको कारण सम्पूर्ण विश्व समुदाय नै आक्रान्त रहेको अवस्थामा छ।

कोरोना रोकथाम तथा नियन्त्रणका निम्ति लागिपर्नु भएका धादिङ र नुवाकोट जिल्लाका जनप्रतिनिधिहरु, स्वास्थ्यकर्मीहरु, नगरपालिका तथा गाउपालिकामा कार्यरत कर्मचारीहरु, प्रहरीहरु, सशस्त्र प्रहरीहरु, आर्मीहरुको निम्ति एनसेल कम्पनीद्धारा नि:शुल्क रुपमा प्रदान गरिदै आएको RealHeroes नामक २ हजार थान सिमकार्ड माग गरिएको हरेक स्थानमा पुगेर हस्तानतरण गरिएको कुरा सन्दिप घिमिरेले यस The times of Nepal लाई बताउनुभयो।

YOGA, NOW INEVITABLE FOR A STRESS-FREE LIFE

Sandip Prasad Ghimiray

Until some years ago, people especially in Nepal would perceive yoga as a practice undertaken only by yogis or the elderly. However, of late people, be them children, youth and elderly, are getting attracted towards the ancient form of exercise for its multiple health benefits.

With so-called modern people often going through stress-ridden lifestyle through unhealthy competition and growing violence across the globe, they, in search of eternal peace of mind and stress-free life, are finding solace in yoga as medication only provides short-term solution to stress-caused problems.

Though the origin of yoga is debated, its origin is said to date back to Vedic period when Lord Shiva would first practice yoga in Nepal and later Guru Gorakhnath and Gherainya spread it across the globe, according to yoga guru and theologist Chaitainya Krishna.

However, some experts claimed that its origin is said to date back to pre-Vedic Indian traditions and has developed in around the sixth and fifth centuries. Likewise, yoga gurus from India are said to have introduced it later to the west in the late 19th and early 20th century.

According to Vedic Sanskrit, yoga means ‘to add’, ‘to join’, ‘to unite’ or ‘to attach’ in its common literal sense. However, besides the spiritual goals, the physical postures of yoga are used to alleviate health problems, reduce stress and as complete exercise and physical therapy.

Importance of yoga was marked when the United Nations General Assembly (UNGA) recognised the benefits of the practice by proclaiming 21 June as the International Day of Yoga on December 11, 2014. Following this, the first Intentional Day of Yoga was observed world-wide with the slogan ‘Yoga for harmony and peace’ on June 21, 2015. The day when UNGA recognised yoga makes us all Nepalis proud as our then Prime Minister Sushil Koirala seconded the Indian Prime Minister’s proposal at the UNGA to mark June 21 as the International Day of Yoga. In a message, on the occasion, UN Secretary-General Ban Ki-moon had said that Yoga is an ancient discipline being practiced for generations that offers a simple, accessible and inclusive means to promote physical and spiritual health and well-being, indicating the importance of yoga in this world.

Meanwhile, amid this context, Nepal, in a good move, observed the first National Yoga Day in the Nepali month of Magh 1, recognising the importance of yoga. The move follows the decision of the Cabinet during a meeting on August 13, 2015 in this regard.

The need to promote yoga is important amid people often only resulting in stress-ridden livelihood in the name of aspiring to live luxurious and prosperous lifestyle. It is more important in Nepal when increasing number of people are suffering from many types of mental problems mainly due to decade-long Maoist insurgency, April 25 earthquake, Indian border blockade and political instability.

According to World Health Organisation, around 450 million people are currently suffering from various types of mental problems world-wide, while one in four people suffers from such conditions. Likewise, it said that the number of such cases is increasing every year.

Although there are no accurate data on the prevalence of mental disorders in Nepal, a study shows the prevalence to be as high as 37. 5%. Moreover what is appalling is the situation that there is a significant rise in the number of people committing suicide after April 25 earthquake and subsequent aftershocks.

According to police data, the number of people taking their own lives rose by 41 per cent in three months after the quake as compared to the same period just before the disaster.

Similarly, a report of WHO in 2014 said that at least 15 people kill themselves every day in Nepal with the country being the second highest per capita suicide (number of suicides in ration to the total population) in South Asia after Sri Lanka. The WHO has outlined that among other factors, disaster, war and conflict, stresses of acculturation and dislocation, discrimination and trauma or abuse to mental disorders and job or financial loss among others are blamed for suicide.

Given this situation, this is where yoga taken as a form of physical and mental exercise comes in to provide people with stress-free life, thereby helping in the decline of rising suicide rate. Doctors have also emphasised on the importance of yoga as well. Dr Saroj Ojha, psychiatrist at the Tribhuvan University Teaching Hospital, who also involved in providing post-quake counseling, said that yoga is the best effective way of alleviating stress, thus helping cure mental disorders. Ojha, who himself a yoga practitioner, added that a combination of medication and yoga is needed to get much benefit.

Apart from that, yoga can be used as a tool to attract foreign tourists. With people across the globe seeking stress-free lifestyle, Nepal can be a hub for foreigners to practice yoga. As foreigners are already visiting Nepal for viewing its natural beauty and practice yoga with many yoga centers witnessing numerous foreigners lately, the government should promote yoga in an effective and managed way.

For that, the government can introduce yoga-related policies and hold various awareness campaigns in order to attract domestic and foreign tourists. Besides, it can be included in national curriculum to make new generation aware about its benefits, while making it compulsory for all private and government schools to organise yoga classes for children and teachers as well.

सुरु भयो फ्री वाईफाई

१६ भदौ, काठमाडौं । काठमाडौं महानगरपालिकाले पशुपतिनाथ मन्दिर परिसरसहित ६ स्थानमा फ्री वाईफाई सेवा सुरु गरेको छ ।

ईन्टरनेट सेवा प्रदायक कम्पनी वल्र्ड लिंकसँग मिलेर महानगरले ६ स्थानमा फ्रि वाईफाई सेवा दिएको हो । फ्री वाईफाई सेवाको आइतबार महानगर प्रमुख विद्यासुन्दर शाक्यले उद्घाटन गरे ।
महानगरलाई निःशुल्क वाईफाई क्षेत्र बनाउन परीक्षण भइरहेको उनले बताए ।

‘इन्टरनेटको लत कहिले काहीँ समस्या बन्न सक्छ । फ्री वाईफाई पाएँ भन्दैमा युवायुवती कामै छोडेर फिल्म हेर्नतिर लागे भने अभिभावकबाट गुनासो आउन सक्छ’, मेयर शाक्यले भने, ‘त्यसैले सम्भावित जोखिम हेरेर कसरी काम गर्ने भन्नेमा हामी सचेत छौं ।’

पशुपतिनाथ, बौद्ध, शंखपार्क, बालाजु बाइसधारा उद्यान, स्वयम्भु, बसन्तपुर हनुमानढोका दरबार क्षेत्रमा फ्री वाईफाईको उपभोग गर्न पाइनेछ ।

चहलपहल बढी हुने क्षेत्रमा एक्सेस प्वाइन्ट र ब्याण्डविथ धेरै दिइएको छ भने कम भिडभाड हुने क्षेत्रमा थोरै छ ।

पशुपतिनाथ मन्दिर आसपासमा २०० देखि ७०० प्रयोगकर्ताले एकैपटक फ्रि वाईफाईको मजा लिनसक्नेछन् । पशुपति क्षेत्रमा ११ एक्सेस प्वाइन्ट राखिएकाे छ । बौद्धमा ४ वटा एक्सेस प्वाइन्टबाट २५० देखि ५००, शंखपार्कमा २ वटा एक्सेस प्वाइन्टबाट ५० देखि २०० प्रयोगकर्ताले एकैपटक फ्रि वाईफाई चलाउन सक्नेछन् ।

बालाजुमा ७ एक्सेस प्वाइन्टबाट २०० देखि ७००, स्वयम्भूमा ५ वटा एक्सेस प्वाइन्टबाट २०० देखि ३०० र बसन्तपुर हनुमानढोका दरबार क्षेत्रमा ९ वटा एक्सेस प्वाइन्टबाट ३०० देखि ५०० प्रयोगकर्ताले फ्रि वाईफाईको उपभोग गर्न सक्नेछन् । सबै क्षेत्रमा १० एमबिपिएस स्पिड दिइएको छ ।

महानगरपालिकाले सार्वजनिक उत्तरदायित्व अन्तर्गत विज्ञापनरहित हुने गरी वल्र्ड लिंकसँग ०७४ चैत्र १८ गते काठमाडौंका विभिन्न महत्वपूर्ण सार्वजनिक तथा धार्मिक स्थलमा फ्री वाईफाई जडानका लागि सम्झौता गरेको थियो । ६० दिनभित्रै फ्री वाईफाई सेवा जडान गर्ने भनिएपनि केही ढिला गरी थालिएको हो । महानगरका अनुसार वल्र्ड लिंकसँग ५ वर्षे सम्झौता गरिएको छ ।

कसरी चलाउने फ्री वाईफाई

सेवा जडान भएका क्षेत्रमा स्मार्ट फोन प्रयोगकर्ता पुगेपछि सिस्टमले नेटवर्क भएको नोटिफिसन पठाउँछ ।

यसमा थिचेपछि एउटा पेज खुल्छ । पेजमा नाम र मोवाइल नम्बर भर्नुपर्छ । वल्र्ड लिंकका कार्यकारी निर्देशक विजय जलानकाअनुसार यसरी विवरण भरिसकेपछि सिस्टमले मोवाइलमा एउटा कोड पठाउँछ ।

त्यो कोड भरिसकेपछि वाईफाई चलाउन सकिन्छ । सेवामा सवैको पहुँच पुगोस् र दुरुपयोग नहोस् भन्नका लागि प्रयोगकर्तालाई एक पटकमा ३० मिनेट समय दिइनेछ । ३० मिनेट पुगेपछि सिस्टमले उसलाई त्यसदिनका लागि कनेक्सन हुनबाट रोक्नेछ । तर, उसका लागि अर्को एक्सेस प्वाइन्ट भने खुल्ला नै रहनेछ ।

महानगरको सूचना प्रविधि शाखा प्रमुख राम सापकोटाका अनुसार एक जनाप्रयोगकर्ताले एकै दिनमा एउटै डिभाइस (फोन वा ल्यापटप) बाट सेवा लिँदा दोश्रो पटकदेखि इमेल ठेगानासमेत उपलब्ध गराउनु पर्नेछ । सुरक्षाका दृष्टि यसो गरिएको महानगरले जनाएको छ ।

नुवाकोट पहिरोको जोखिममा

नुवाकोट – जिल्लाका १२ वटै स्थानीय तह पहिरोको उच्च जोखिममा रहेको पाइएको छ । विभिन्न विपद्मध्ये पहिरोका कारण हुने विपद्को घटनाबाट नुवाकोटका सबै स्थानीय तह उच्च जोखिममा रहेको प्रतिवेदन सार्वजनिक भएको हो ।

जिल्ला विपद् व्यवस्थापन समितिले सार्वजनिक गरेको ‘जिल्ला विपद् पूर्वतयारी तथा प्रतिकार्य योजना’ मा जिल्लामा पहिरोको जोखिम उच्च रहेको उल्लेख गरिएको हो । दुई नगरपालिका र १० गाउँपालिकामा अध्ययन गरी सार्वजनिक गरिएको प्रतिवेदनमा पहिरो पहिलो स्थानमा रहेको छ ।

जिल्लामा सबै स्थानीय तहमा अध्ययन गर्दा पहिरोको समस्या उच्च रहेको देखिएको अध्ययनमा संलग्न इन्जिनियर रामकृष्ण राजभण्डारीले बताए । पहिरोपछिको विपद्मा बाढी रहेको छ । बाढीको जोखिम पनि जिल्लामा धेरै रहेको केही वर्षका घटनाले देखाइरहेको छ ।

प्रतिवेदनमा जनावरको आतंक, आगलागी, सडक दुर्घटना, हुरीबतास, चट्याङलगायत विपद्का जोखिम रहेको उल्लेख गरिएको छ । स्थलगत अध्ययन, विगतमा भएको विपद्का घटना र जिल्ला प्रशासन कार्यालयमा आएका विपद्को घटनाका निवेदनको आधारमा नुवाकोटमा पहिरोको जोखिम धेरै रहेको देखिएको प्रमुख जिल्ला अधिकारी तथा जिल्ला विपद् व्यवस्थापन समितिका संयोजक उद्धवबहादुर थापाले बताए ।

‘‘पहिरोको जोखिम बढी भनेर अन्य विपद्लाई बेवास्ता गर्नुहुँदैन । सबैखाले विपद्को जोखिमलाई न्यूनीकरण गर्न ध्यान दिनुपर्छ,’ उनले भने । विभिन्न संघसंस्थाको सहयोगमा निर्माण गरिएको ‘जिल्ला विपद् पूर्वतयारी तथा प्रतिकार्य योजना’ले जिल्लामा विपद् जोखिम न्यूनीकरण गराउन महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्ने उनले बताए ।

पहिरोले बढेर गएमा जिल्ल्लामा चार हजार २०० घरपरिवार प्रभावित हुने प्रतिवेदनमा उल्लेख गरिएको छ । तत्काल ४ सय ५० घर पहिरोको उच्च जोखिममा रहेको जिल्ला प्रशासनका प्रशासकीय अधिकृत नन्दलाल शर्माले बताए । पहिरोको कारण विपद् आएमा तत्काल उद्धार र राहतको लागि एक करोड ३४ लाख रकम आवश्यक पर्ने ‘जिल्ला विपद् पूर्वतयारी तथा प्रतिकार्य योजना’ मा जनाइएको छ ।

पहिरोको कारण आफ्नो गाउँपालिकामा १ सय ३० घर जोखिममा परेको जिल्लाको किस्पाङ गाउँपालिकाका अध्यक्ष छत्रबहादुर लामाले बताए । जिल्लामा पहिरोको समस्या धेरै बढ्न थालेकाले यसको नियन्त्रणको लागि दीर्घकालीन योजना निर्माण गरी सबै स्थानीय तहले काम गर्नुपर्ने उनको भनाइ छ ।

जिल्ला प्रशासन कार्यालयका अनुसार साउन महिनायता मात्र जिल्लामा पहिरो र बाढीको कारण करोडौंको क्षति भएको छ । पहिरोबाट एकजनाको मृत्यु भएको छ भने पहिरो र बाढीका कारण २१ घरमा क्षति भएको छ ।

योगः किन र कसरी ? - योगगुरु केदारनाथ बस्ताकोटी

योग शब्द संस्कृतको ‘युज’ धातुबाट आएको शब्द हो । वास्तवमा योग भनेको शरीरको मन र आत्माको परमात्मासँगको मेल हो । पछिल्लो समय योग भन्नेबित्तिकै पश्चिमा मुलुकमा अभ्यास भएर पछि नेपालमा आएको भनेर बुझिन्छ ।

तर, योगको सुरुवात प्राचीनकालमा नेपालबाट भएको मानिन्छ । भगवान् शिव, गौतम बुद्ध तथा हजारौं ऋषिमुनिहरूको साधनाभूमिका रूपमा नेपाललाई चिनिन्छ । उनीहरूले योगको सुरुवात त्यतिबेलादेखि नै गरेका थिए जतिबेला उनीहरूको इतिहास नेपालसँग जोडिएको थियो । त्यसैले नेपाल योगको उद्गमस्थल हो ।

आदिमकालदेखि ऋषिमुनिहरूले साधनास्थल र शिवको भूमि नेपालको सुन्दर हिमशृंखलाहरूबाट भएको हो । पछिल्लो समय बदलिँदो जीवनशैलीका कारण मानिसहरूका व्यवहार परिवर्तन हुँदै गएको छ । सानै उमेरमा कुलतमा फस्ने बिगबिगी बढेको छ ।

अहिलेको स्थितिलाई हेर्दा युवावर्गमा यसले झनै ठूलो जरो गाडेको छ । युवाहरू पछिल्लो समय विभिन्न प्रकारका कुलतमा प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष रूपमा फसिरहेका छन् । त्यस्ता व्यवहार परिवर्तन गर्दै जीवनशैली परिवर्तन गर्नुपर्छ भन्ने थाहा हुँदाहुँदै पनि परिवर्तन हुन वा गर्न सकेको अवस्था छैन । यस्ता खालका व्यवहार तथा कुलतको लतबाट बच्ने एउटा प्रमुख उपाय हो– योग ।

योग यस्तो चिज हो जसबाट सहज रूपमा यस्ता व्यवहारबाट टाढा रहन सकिन्छ । यसमा आधारित हुँदा मानिसमा खुसी र आनन्द आउने हुनाले जीनवशैली परिवर्तन सहज र दीर्घकालीन हुन्छ । साधारणतयाः योगमा मन राख्ने र योग गर्ने मानिस शाकाहारी नै हुन्छन्, जुन परिवर्तनको पहिलो खुड्किलो हो ।

योगको क्रेज


नेपालमा पनि पछिल्लो समय योगको क्रेज बढ्दै गएको छ । नेपालमा पनि विभिन्न तवरबाट योगका कार्यक्रम सञ्चालन भइरहेका छन् । योग केन्द्रहरू प्रत्येक टोलटोलमा देख्न र सुन्न पाइन्छ । पूर्वीय दर्शनका माध्यमबाट उत्पत्ति भएको योगदर्शनलाई नेपाल र भारतमा सीमित नभई संसारभरि नै यसको महत्व बढिरहेको हामीले प्रस्ट देख्न सक्छौं ।

साधनाका लागि योगलाई महत्व दिएर योग होटल र योग रिसोर्टहरू खुल्ने पक्रिया पनि जारी छ । संसारभरका पर्यटक अहिले नेपालमा योग शिक्षक तालिमका लागि आकर्षित भएका छन् । विद्यार्थीका रूपमा भर्ना भएर योगसम्बन्धी अध्ययन र अभ्यास गरी योग गुरु बन्न सकिन्छ । यसरी योग शिक्षक भएकाहरू योग सिकाएर जीविकोपार्जन गर्न सक्छन् ।

योगलाई शिक्षण संस्थामा अनिवार्य गराउन सके विद्यार्थीको शैक्षिक प्रगतिमा सहयोग पुग्ने देखिन्छ । विद्यालयले संगीत, खेलकुद, साहित्यजस्ता विधालाई जसरी प्राथमिकता दिन्छन् त्यसैगरी योगलाई पनि समेट्नुपर्छ । विद्यार्थीले स्वस्थ्य रहन योग गर्नुपर्दछ ।

योगलाई आठ अंगमा विभाजन गर्न सकिन्छ– यम, नियम, आसन, प्राणयम, धारणा, ध्यान, प्रत्याहार, समाधि आदि । योगको माध्यमबााट मानिसहरूले आफूलाई स्वस्थ्य, निरोगी बनाउन सक्छन् । अहिलेको जीवनशैली तथा मानिसहरूको खानपानका कारण पनि स्वस्थ्य रहन योगको आवश्यकता रहेको छ ।

योगबाट शरीरलाई सन्तुलन गर्न सकियो भने आफ्नो मन पनि सन्तुलनमा आउँछ । जिम गर्दा श्वासप्रश्वास भद्रगोल हुने तथा शरीरको बनावट फेरिए पनि आत्मसन्तुष्टि कम नै पाइन्छ । तर, योग व्यवस्थित तरिकाले गरिने साधना हो । यहाँ गरिने हरेक क्रियाकलापमा श्वासप्रश्वासको ताल रिदम मिलाएर गर्न गरिन्छ ।



कस्ता मान्छेले योग नगर्ने ?

उच्च रक्तचाप, मधुमेहजस्ता दीर्घरोग भएकाहरूले योग गर्दा ध्यान दिनुपर्ने हुन्छ । यस्ता मानिसहरूले धेरै परिश्रम लगाएर गरिने योग, शरीर तात्ने खालका योग अभ्यासहरू गर्नु हुँदैन । यसले गर्दा मुटुमा प्रेसर पर्न जान्छ । तनाव लिएर योग गर्नु हँुदैन, किनभने तनावपूर्ण अवस्थामा योग अभ्यास गर्दा मासंपेशी दुख्ने, टाउको दुख्नेजस्ता समस्या पनि देखा पर्न सक्छ ।

युवा क्रेज

नेपाली युवा योग भन्नेबित्तिकै बुढेसकालमा गर्ने साधना भनेर बुझ्ने गर्छन् । पछिल्लो युवापुस्तामा अझै योगका बारेमा थाहा छैन र यसलाई अझै निरन्तरता दिन सकिएको छैन । यसलाई अझ भन्नु पर्दा नेतृत्व तहमा बस्ने सरकारले पनि प्राथमिता दिन आवश्यक देखिन्छ ।



योगको नेपाली क्रेजलाई हेर्दा युवावर्गमा ज्यादै न्यून आकर्षण रहेको छ । सबैभन्दा ७५ प्रतिशत बढी गृहिणी रहेका छन् । २० प्रतिशत बालबालिका र ५ प्रतिशत युवा रहेका छन् ।



नेपाली समाज अझै विकसित वा शिक्षित भएको देखिँदैन । जब रोग लाग्छ अनि योग गर्न आउनुहुन्छ । अनि उहाँहरू सोचेजस्तो परिणाम खोज्नुहुन्छ । तर, परिणाम तुरुन्त पाउन सकिँदैन । युवा अवस्थामा योग गर्न थालियो भने योगको प्रभाव पनि राम्रो हुन्छ ।

नियमित योगका फाइदाहरू

नियमित योग गर्दा विभिन्न प्रकारका स्वास्थ्य समस्याहरूको दीर्घकालीन निराकरण र शरीर सन्तुलन हुने गर्दछ । योगका विभिन्न फाइदालाई यसरी प्रस्तुत गर्न सकिन्छ–

– प्राणायाम गर्दा श्वासप्रश्वासको गति नियन्त्रण हुन्छ ।

– ध्यानले एकाग्रता बढाउँछ, तनाव कम गराउँछ ।

– नियमित योगा गर्न सकेमा योगका आसन र ध्यानले बाथरोग, डाढ दुख्ने समस्या कम गर्छ ।

– योगले तनावलाई भगाइदिन्छ भने मिठो निद्रा लाग्ने, भोक लाग्ने र प्राचन प्रक्रियालाई सही किसिमले सुचारु गर्छ ।

– ससाना बालबालिकालाई योग गराउँदा उनीहरूको दिमाग तीक्ष्ण हुने र शारीरिक रूपमा पनि स्वस्थ्य रहन्छन् ।

(योगगुरु बस्ताकोटी पतञ्जली योग समिति काठमाडौंका युवा अध्यक्ष हुन् ।)

बलात्कारका १००० घटनाः कतै लिंग काटियो, कतै पुरुष बलात्कृत

काठमाडौं । भीमदत्त-२, कञ्चनपुरकी १३ वर्षीया बालिका निर्मला पन्तको बलात्कारपछि हत्या भएको एक महिना भइसक्दा पनि प्रहरीले विश्वसनीय ढंगले अनुसन्धान अगाडि नबढाएको भन्दै स्थानीयवासी आक्रोशित छन् । हत्यारालाई कारवाहीको माग गर्ने क्रममा ज्याला मजदुरी गरेर जीवन निर्वाह गर्दै आएका १७ वर्षीय किशोर सनी खुनाको प्रहरीको गोलीबाट अनाहकमा ज्यान गएको छ ।

निर्मलाको हत्यारा पत्ता लाग्न नसकिरहेका बेला यस्ता आपराधिक घट्ना दिनहुँ जसो सार्वजनिक भइरहेका छन् । पोखराको विन्दवासिनी माविमा कक्षा ६ मा अध्ययनरत १३ वर्षीयापुष्पा केसी मृत फेला परेको भोलिपल्ट काठमाडौंमा एक नेवारी खाजा घरमा कार्यरत १४ वर्षीया बालिका बलात्कृत भइन् । त्यही दिन, रंगेली-२ मोरङमा ७० वर्षीया वृद्धालाई बलात्कार गर्न लागेको आरोपमा प्रहरीले एक जनालाई पक्राउ गरेको छ ।

कञ्चनपुर, कास्की र मोरङको घटनाका पीडितको उमेर हेरेर भन्न सकिन्छ, कुनै पनि उमेरका महिला सुरक्षित छैनन् । अनलाइनखबरले पछिल्लो पाँच वर्षमा बलात्कारका घटनामा परेका पीडितहरूको अवस्थालाई सूक्ष्म ढंगले केलाउने प्रयत्न गरेको छ । १० भदौ ०७० देखि ९ भदौ ०७५ सम्मका १००० वटा घट्ना नियाल्दा समाज साँच्चै विद्रुप बन्दै गएको देखिन्छ । समान्यतयाः विश्वासै गर्न नसक्ने घटनाहरु फेला परेका छन् ।

आफन्त, विरामी, अपाङ्गता भएका, गर्भवती, दूधे शिशुदेखि हजुरआमासम्म यो अपराधको शिकार भएका छन् । नेपाल प्रहरीले संकलन गरेको तथ्यमा आधारित अध्ययनमा समेटिएका एक हजार घटनाका १०३४ पीडितमध्ये ६० प्रतिशत १५ वर्षभन्दा कम उमेरका छन् । त्यसमा पनि सबैभन्दा बढी ११-१५ वर्ष बीचका छन् । त्यो उमेर समूहका पीडित २६७ जना छन् ।

दोस्रो बढी पीडितको उमेर समूह हो, ६-१० वर्ष । उनीहरूको संख्या २३८ छ । वार्षिक तथ्यांक हेर्दा ०७० र ०७३ सालमा यो उमेर समूह सबैभन्दा बढी पीडित बनेका थिए । (हे. ग्राफिक्स) पाँच वर्ष नपुग्दै यस्तो घीनलाग्दो अपराधको शिकार भएका अवोधहरूको संख्या ११५ छ ।

पाँच महिनादेखि ९२ वर्षका पीडित

१६-२० वर्षका पीडितहरू १५० जना छन् । उमेरको ग्राफ बढ्दै जाँदा पीडितको संख्या कम हुँदै गएको देखिन्छ । (हे. ग्राफिक्स) तर समग्र घटनाहरू हेर्दा यसबीचमा एउटा सम्य नागरिकले कल्पनासमेत गर्न नसक्ने खालका अमानवीय घटना भएका छन् ।

१० भदौ ०७३ मा दाङको गढवा इलाका प्रहरी कार्यालयले ५४ वर्षीय शिवकुमार कहारलाई पक्राउ गर्‍यो । भारत, उत्तर प्रदेशको बलरामपुर, बगौलीका कहारमाथि बेला-२, कटबेरुवा बस्ने पाँच महिनाको एक शिशुलाई बलात्कार प्रयास गरेको आरोप छ । कवाड मालसामानका व्यापारी उनलाई एक परिचितकै शिशु छोरीलाई यस्तो अपराध गरेको प्रहरीको भनाई छ । एक वर्ष, १३ महिना, १७ महिना, २३ महिनाका दूधे शिशुमाथि यौनदुर्व्यवहार भएको घटनामा विभिन्न जिल्लाबाट एक दर्जनभन्दा बढीलाई प्रहरीले पक्राउ गरेको छ ।

काठमाडौंको तार्केश्वर नगरपालिका-१, कुन्तिपखलका २८ वर्षीय कृष्ण तामाङलाई बलात्कारको आरोपमा प्रहरीले पक्राउ गर्‍यो । २८ फागुन ०७४ मा पक्राउ परेका तामाङमाथि ९२ वर्षीया महिलालाई जवरजस्ती करणी गरेको अभियोग छ । यसअघि ०७३ मा साल्मे-९, नुवाकोटमा, ७८ वर्षीया महिलालाई बलात्कार गरेको आरोपमा प्रहरीले एक जनालाई पक्राउ गरेको थियो । त्यस्तै बैजापुर-९ बाँकेमा ७२ वर्षीया महिलालाई बलात्कार गरेको आरोपमा २५ वर्षीय अर्जुन पुन पक्राउ परे ।

कतिपय पीडकहरूको उमेर पनि विश्वासै नलाग्ने खालका छन् । जस्तो- बलात्कार आरोपमा पक्राउ परेका शान्तिनगर-९, झापाका योगनाथ खतिवडा । ७७ वर्षीय खतिवडाले कृष्ण प्रणामी मन्दिर परिसरमा चार वर्षीया बालिकालाई जबरजस्ती करणी गरेको अनुसन्धानबाट पत्ता लागेको प्रहरी अभिलेख छ ।

बलात्कारपीडितको सूचिमा पुरुष र तेस्रो लिंगी पनि

बलात्कारीले पुरुष र तेस्रो लिंगीलाई पनि छाडेको छैन । गएको २७ असारमा पक्राउ परेका कपिलवस्तुको कृष्णनगर-९, अमौलीका समीम मुसलवानमाथि १३ वर्षीय बालकलाई जबरजस्ती करणी गरेको आरोप छ । मुसलवानले बाख्रा चराउन गएको बेला पीडित बालकलाई गुदद्वार मैथुन गरेका थिए । कपिलवस्तुकै शिवराज-१२, महुलीका २६ वर्षीय ताहुर हुसेन मियाँले ६ वर्षीय बालकलाई बलात्कार गरेको पीडित पक्षले उजुरीमा उल्लेख गरेका छन् ।

यस्तै, ५ माघ ०७४ मा चन्द्रागिरी-१३, नैकापका ३५ वर्षीय रमेश केसी ८ वर्षीय बालक र बनेपा-२, देवीटारका फुर्वा लामा ३ वर्षीय बालकलाई मलद्वारमा जबरजस्ती करणी गरेको आरोपमा पक्राउ परेका थिए ।

पुरुषमाथि पुरुषले सामुहिक बलात्कार गरेको उजुरीसमेत प्रहरीमा दर्ता भएको छ । नाङलिवाङ-९, पर्वतका पुजन गिरी, सञ्जय गिरी, नारायण कसी, रोसन केसी र अर्जुन केसीलाई १५ वर्षीय किशोरलाई सामूहिक बलात्कार गरेको भन्दै प्रहरीले पक्राउ गरेको थियो । पीडितलाई आफ्ना दाजुले बाग्लुङ अंचल अस्पतालमा लगेर उपचार गराएका थिए ।

गत २५ बैशाखमा चन्द्रनिगाहपुर-२, रौतहटका ३६ वर्षीय राजु परियार र २५ वर्षीय भरत मानन्धरमाथि बलात्कारको आरोप छ । यो घटनाका पीडित मध्येका एक तेस्रो लिंगी भएको प्रहरीले जनाएको छ । आरोपीहरू काठमाडौं, चन्द्रागिरीबाट पक्राउ परेका हुन ।

महिलामाथि पनि बलात्कारको आरोप

सामान्तयाः जबरजस्ती करणीका घटनामा महिला नै पीडित हुँदै आएका छन् । तर, महिलाले बलात्कार गरेको छिटफुट घटना पनि नभएका भने होइनन् । साविक श्रीगाउँ-६, दाङकी १६ वर्षीया एक युवतीमाथि ६ वर्षीय बालकलाई बलात्कार गरेको आरोप लागेको छ । बलात्कृत बालकलाई राप्ती उपक्षेत्रीय अस्पताल हिंसा संकट केन्द्रमा उपचार गरिएको थियो । आरोपीले कोठामा लगेर बलात्कार गरेका बालक बिरामी भएर अस्पताल लगेपछि घटनाको रहस्य बाहिर आएको थियो ।

निश्पक्ष छानविन गरेर दोषीलाई कारवाहीको दायरामा नल्याएसम्म कानुन जति कडा बनाए पनि यसको अर्थ छैन । कञ्चनपुरको घटनामा जस्तो प्रहरीको भूमिका नै सन्देहमा पर्‍यो भने पीडितले न्याय माग्न कहाँ जाने ?

बसामडी-५, मकवानपुर स्थायी घर भएकी ५८ वर्षीय एक महिलालाई प्रहरी वृत्त थानकोटले पक्राउ गर्‍यो । थानकोट-७ मा डेरा गरी बस्ने उनलाई झारफुकको बहानामा २४ वर्षीयायुवतीलाई बलात्कार गरेको भन्दै प्रहरीले पक्राउ गरेको हो ।

सर्वोच्च अदालतले एउटा मुद्दामा महिलाले नै महिलालाई बलात्कार गरेको ठहर समेत गरिसकेको छ । मत्स्यपोखरी, संखुवासभाकी लाक्पा शेर्पाले महिला भएपनि महिलालाई बलात्कार गरेको भन्दै सर्वोच्च अदालतले सजाय सुनाईसकेको छ ।

प्रतिवादको प्रतिफल

कानूनले व्यक्तिलाई असल नियतले निजी रक्षा प्रयोगको अधिकार दिएको छ । प्रतिकार गर्नसक्ने केही महिला, बलात्कारीको चंगुलबाट बच्न सफल पनि भएका छन् ।

गत ९ बैशाखमा दाङको तुलसीपुर उपमहानगरपालिका-१५ मा एक ६४ वर्षीय पुरुषको शव फेला पर्‍यो । बिहान साढे ४ बजे जबरजस्ती करणी गर्न खोजेपछि आफूले प्रतिकार गर्दा मृत्यु भएको एक महिलाले प्रहरीलाई दिएको बयानमा उल्लेख छ । ३७ वर्षीया महिलाले प्रतिकारको क्रममा अण्डकोषमा लागेर मृत्यु भएको बयान दिएकी हुन् ।

जनकपुरस्थित जानकी मेडिकेयर अस्पतालमा ०७१ फागुनमा संवेदनशील अंग दुई टुक्रा भएको २२ वर्षीय युवकलाई भर्ना गरियो । उनको अंग धारिलो हतियारले काटिएको थियो । जनकपुर उपमहानगरपालिका-१७ की २८ वर्षीया महिलाले आफूलाई जरबजस्ती करणी गर्न खोजेपछि युवकको अंग काटेको स्वीकार गरेकी थिइन् ।

धनुषाकै एकराही-४ का २२ वर्षीय युवकको संवेदनशील अंग ३२ वर्षीया महिलाले चुलेसीले काटी दिइएकी थिइन् । सिराहाको भवानीपुर-६ की ३२ वर्षीय महिलाले आफूलाई बलात्कार गर्न लागेको भन्दै २३ वर्षीय युवाको संवेदनशील अंग छिनाइदिएकी थिइन् । सप्तरी, जोगनियाका ५० वर्षीय पुरुषको संवेदनशील अंग ३६ वर्षीया महिलाले ब्लेडले काटिदिएकी थिइन् ।

यी घटनाहरूमा २८ देखि ३६ वर्षका महिला प्रतिकार गर्न सफल भएको देखिन्छ । यो उमेर समूहका पीडितको संख्या अन्यको तुलनामा कम छ । यो उमेरका अधिकांश पीडितहरू शारीरिक वा मानसिक अपाङ्गता भएका बढी छन् ।

अब के गर्ने ?

मुलुकी अपराध (संहिता) ऐनमा जबरजस्ती करणी गरी ज्यान मारेको अपराधमा जन्मकैदको व्यवस्था छ । यो अपराधमा उमेर समूहअनुसार फरक-फरक सजायको प्रावधान छ । दिनहुँ बलात्कारका घटना बढेपछि पहिलाको भन्दा कडा सजायको व्यवस्था गरिएको सम्वद्धहरू बताउँछन् ।

निश्पक्ष छानविन गरेर दोषीलाई कारवाहीको दायरामा नल्याएसम्म कानुन जति कडा बनाए पनि यसको अर्थ छैन । कञ्चनपुरको घटनामा जस्तो प्रहरीको भूमिका नै सन्देहमा पर्‍यो भने पीडितले न्याय माग्न कहाँ जाने ? नेपाल प्रहरीका पूर्वडीआइजी हेमन्त मल्ल ठकुरी अनुसन्धान गर्ने प्रहरीदेखि न्याय दिने निकायसम्म चुस्तदुरुस्त भए मात्रै पीडकले सजाय पाउने बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘समाज र प्रहरीबीचको दुरी बढ्नु भनेको वास्तविक अपराधीलाई हाइसन्चो हुनु हो ।’

बलात्कार जस्तो अपराधमा दोषीलाई सजाय दिएर मात्रै पुग्दैन । पीडितलाई समाजमा पुनस्थापना पनि उत्तिकै महत्वपूर्ण विषय हो । एक-पटक यस्तो घटनामा परेका पीडितपछिसम्म मानसिक तनावमा रहनसक्छ भन्ने राज्य र समाजले बिर्सनु हुँदैन ।

‘रेज अगेन्स्ट रेप’ अभियानकी हिमा विस्ट न्याय पाउनका कति गाह्रो छ भन्ने निर्मला पन्तको घटनाले प्रष्ट पारेको बताउँछिन् । बालबालिकालाई ९-१० वर्षदेखि घरबाट र ८-९ कक्षादेखि विद्यालयमा यौन शिक्षा दिनुपर्ने उनको सुझाव छ । आफन्त र चिनेजानेकै व्यक्तिहरुबाट यस्तो अपराध हुनुलाई उनी डर लाग्दो संकेतको रुपमा लिनुपर्ने बताउँछिन् । ‘अपरिचितसँग त नबोल है भनेर सिकाइरहेका हुन्छौं,’ विष्ट भन्छिन्, ‘तर परिचितबाट पनि खतरा छ है भनेर कसले सिकाउने ?’